Status nepokretnog kulturnog dobra za 146 objekata u Nikšiću

Među značajnijim spomenicima su: Ruševine kastela – Salthua, Vilusi, neispitani lokalitet iz I vijeka; Rimski most na Moštanici je građevina koja je rađena u III vijeku; Crkva sv.Nikole, Grahovo je sagrađena 1499-1502.godine a obnovljena je 1879. godine; krajem XV vijeka izgrađen je manastir sv. Luke u Župi. Za vrijeme turske vladavine dva puta je paljen; krajem XV i početkom XVI vijeka izgrađene su crkve sv. Jovana, Drijenak, Petrovići i Spasovska u Dragovoljićima; Crkva sv. Jovana Krstitelja, Tupan – izgrađena je 1510., a obnovljena 1896. godine; druga polovina XVI vijeka crkva sv. Save na Počivalima kod Velimlja, i sv. Georgija na Trebjesi; krajem XVI i početkom XVII vijeka crkva sv. Arhanđela Mihaila u Petrovićima; Crkva sv.Nikole, Drenoštica potiče iz druge polovine XVII vijeka; Džamija u samom gradu nastala u XIX vijeku; Crkva sv. Spasa Grahovac, rađena 1858. godine; 

Gradski bedemi – ostaci Onogošta,

Gradski bedem koji je za vrijeme turske vladavine podignut na mjestu nekadašnjeg rimskog utvrđenja.

Dvorski kompleks kralja Nikole

Dvorski kompleks kralja Nikole koji čine zgrade dvora i ljetnjikovca nastale od 1878 –1890. godine – danas je u objektima Gradski muzej i biblioteka grada.

Ova reprezentativna građevina podignuta za potrebe crnogorskog dvora završena je u avgustu 1900. godine. Kralj Nikola je želio da Nikšić ima reprezentativne građevine, Sabornu crkvu, dvor, velike parkovske površine i zabran Trebjesa.

“Novi knjažev dvor koji se diže pokraj Petrove Glavice, dovršen je. Građevina odgovara potpuno svijem pravilima novijeg neimarstva i dostojna će biti svrhe, kojoj je namijenjena”, pisao je prilikom otvaranja list “Onogošt”.

Dvorac kojeg karakteriše renesansni stil projektovao je dr Josip Slade. Dvorac ima kvadratnu osnovu u sredini, kojom se formira atrijum. Zgrada dvorca se sastoji od podruma, prizemlja, sprata i potkrovlja.Zidana je od poluobličastog tesanog kamena. Lice dvora okrenuto prema zapadu čine dva reda arkada, po jedanaest stubova. Sa strane su dva krila dvora. Fasade imaju bogato naglašene prozore.

Dvor je služio kao ljetnja rezidencija crnogorskom vladaru. Poslije Prvog svjetskog rata u njemu je bila osnovna škola, zatim gimnazija, sve do 1957.godine. Danas se u Dvorcu nalazi Zavičajni muzej, Gradska biblioteka, Galerija i Arhiv. Muzej je zavičajnog  tipa, sa arheološkom, etnografskom i istorijskom zbirkom.

Posebna vrijednost ovog muzeja je arheološka zbirka koju čine eksponati sa u svijetu poznatog praistorijskog lokaliteta Crvena stijena.

Saborna crkva sv. Vasilija Ostroškog

Hram sv. Vasilija Ostroškog, u samom gradu na Petrovoj glavici, podignut je na samom kraju XIX vijeka u slavu poginulih crnogorskih i hercegovackih junaka u ratovima od 1875.-1880. godine.

Odmah pored Dvorca, tu na Petrovoj glavici podignuta je Saborna crkva, posvećena svetom Vasiliju Ostroškom. Ova veličanstvena, sakralna građevina dominira panoramom Nikšića. Novac za njenu gradnju, koja je počela 1845. godine, prikupljen je u crkvama i manastirima u Rusiji i drugim slovenskim zemljama. Na zahtjev knjaza Nikole, ruski sinod odredio je istaknutog inženjera Mihaila Mihailoviča Preobraženskog da izradi plan hrama u Nikšiću. Radili su ga brojni neimari iz Boke, Korčule, Italije. Glavni radovi su završeni 1899.godine, a unutrašnjost crkve opremljena je fascinantnim nakitom, od kojih je neke poklonila kraljica Jelena, kćerka knjaza Nikole. Predmeti su rađeni od kristala i pozlaćene bronze, a poticali su iz starog kraljevskog dvora u kaseti, u okolini Napulja-dvorca kralja Karla IV burbonskog, nazvanog Napuljski Versaj. Pet zvona livenih u Italiji, poklonio je srpski kralj Petar Karađorđević. Svečano osvjećenje Saborne crkve izvršeno je  15. avgusta 1900. godine uz prisistvo knjaza Nikole, brojnih gostiju i 20.000 građana.

Crkva sv. Apostola Petra i Pavla

Crkva sv. Petra i Pavla se nalazi na starom nikšićkom groblju. Podaci o njenoj gradnji nijesu poznati, ali za živopis je utvrđeno da je iz XVII vijeka.

Spomenik Ljubu Čupiću

Crvena stijena; Petrovići

Najznačajnije nalazište na području Nikšića je pećina Crvena stijena. Nalazi se u selu Petrovići, udaljenom oko 30km od Nikšića. Predstavlja lokalitet sa kulturama srednjeg i mlađeg paleolita, mezolita, starijeg i srednjeg neolita i ranog bronzanog doba. Ovo nalazište uz lokalitet El Castillo u Španiji, predstavlja paleolitsku stanicu sa najdubljim kulturnim slojem u Evropi.

Ostaci nekropole stećaka; Šipačno

Ostaci nekropole stećaka, Šipačno iz XIV – XV vijeka.

Ostaci nekropole stećaka; Prigradina kod Velimlja

Ostaci nekropole stećaka u Prigradini kod Velimlja potiču iz XIV-XV vijeka.

Nikšina ploča 

Uprava za zaštitu kulturnih dobara  razmatra inicijativu za uspostavljanje zaštite srednjevjekovnog stećka u narodu poznatog  pod nazivom  Nikšina ploča. Nalazi se u župskom selu Zagrad.  Prema narodnom predanju i dostupnoj literaturi, vezuje se za Nikšu osnivača plemena Nikšići po kome grad Nikšić dobio ime. U narodu je poznato da je stećak i kult ličnosti Nikša utemeljen u kulturno  biće stanovnika Župe i dijela Nikišićana (Trebješana). Nikšina ploča (stećak) odolijeva zubu vremena više od 500 godina i dio je kulturno-istorijskog  nasljeđa ne samo Župe, već i Nikšića.

Izvor: portalanalitika.me