Ombudsman: Opšta bolnica pacijentu povrijedila pravo na život

To je ocijenio Zaštitnik ljudskih prava i sloboda nakon sprovedenog ispitnog postupka po pritužbi majke i brata pokojnog pacijenta.

“Vijesti” su u junu prošle godine objavile da je pacijent iz Nikšića, koji je dva dana zaredom krajem aprila 2024. tražio pomoć psihijatra u bolnici u tom gradu, nakon pregleda dežurnog doktora interniste izvršio samoubistvo vatrenim oružjem.

Tadašnja uprava bolnice o slučaju suicida obavijestila je Ministarstvo zdravlja dvadesetak dana kasnije, iznijevši problem organizacije psihijatrijske službe.

Međutim, i interna i eksterna kontrola Ministarstva utvrdile su da je bolnica ispoštovala sve medicinske kriterijume i algoritam liječenja. Ombudsman je dao više preporuka Ministarstvu zdravlja, ali i ponovio raniju Opštoj bolnici u Nikšiću.

Nisu procijenili rizik od suicida kako nalaže zakon

Porodica pokojnog pacijenta smatra da se suicid mogao spriječiti dan ranije, kada su ga doveli u bolnicu, da je na pregledu bio prisutan psihijatar. U pritužbi Zaštitniku naveli su da su insistirali da član njihove porodice bude hospitalizovan, kao i da bi ga psihijatar sigurno zadržao na bolničkom liječenju da je neposredno razgovarao sa njim.

Zaštitnik, pored ostalog, zaključuje da je porodica pacijenta više puta kontaktirala zdravstvenu ustanovu i tražila pomoć, ističući da se stanje pacijenta pogoršava.

“Dana 27. i 28. aprila, pacijent je od strane porodice dovođen u zdravstvenu ustanovu, ali nijednom nije pregledan od strane psihijatra, iako je bilo jasno da je riječ o osobi sa ranijom istorijom psihijatrijskog liječenja, uključujući prethodnu hospitalizaciju. U vrijeme pogoršanja stanja pacijenta, u Opštoj bolnici Nikšić tokom vikenda nije bio obezbijeđen ni dežurni ni pripravni psihijatar, iako je ustanova zapošljavala troje specijalista psihijatrije. U konkretnom slučaju, pacijenta je 27. aprila uveče primio ljekar internista koji je putem telefona konsultovao psihijatricu. Telefonski je određena terapija, bez neposrednog pregleda pacijenta”, piše u mišljenju.

Zaštitnik je konstatovao da u razgovoru s internistom, psihijatar jeste preporučio upućivanje u Klinički centar Crne Gore (KCCG) koje je pacijent očigledno odbio.

U izjašnjenju Opšte bolnice Nikšić piše da pacijent nije pokazivao znake agresije niti prema osobama, niti imovini, dok se ne navodi da li je cijenjen rizik od suicida shodno odredbi čl. 132 Zakona o zdravstvenoj zaštiti, a koja propisuje da doktor medicine i psihijatar/neuropsihijatar, u slučaju kad procijeni da je priroda mentalnog oboljenja kod pacijenta takva da može da ugrozi sopstveni život može da uputi pacijenta na bolničko liječenje u odgovarajuću psihijatrijsku ustanovu, bez prethodnog pristanka pacijenta.

“Kako je u dostavljenom izjašnjenju izostalo obrazloženje da li je rizik od suicida bio predmet ljekarske procjene, nije jasno na osnovu čega se u dostavljenom izjašnjenju dalje navodi da ni dežurni doktor, niti psihijatar, u konkretnoj situaciji, nijesu imali pravo na prisilnu hospitalizaciju”, navodi se u mišljenju ombudsmana.

Sudska vještakinja iz Hrvatske, koju je konsultovao ombudsman, navela je da je doktor internista dan prije suicida, prilikom pregleda pacijenta u najboljoj mjeri konsultovao doktoricu, specijalistu psihijatrije, ali da “isti nije imao dodatna znanja i vještine da procijeni težinu psihičkog stanja pacijenta, kao ni da procijeni koji postupak bi bio primjeren u interesu zaštite zdravlja pacijenta, ali i zaštite njegove okoline”.

Ona je navela i da ljekarka nije vidjela pacijenta, nije obavila razgovor sa njim, niti ga pregledala, da bi mogla donijeti najbolju odluku i preporuku u interesu zdravlja pacijenta.

Bolnička i eksterna komisija izostavile važne činjenice

Zaštitnik je razmotrio izvještaje interne i eksterne Komisije Ministarstva zdravlja i ocijenjeno je da su “ispoljile dominantno formalan pristup, koji se ogleda u činjenici da je u potpunosti izostavljena ocjena o tome da li je Opšta bolnica preduzela sve što je razumno bilo neophodno preduzeti da se spriječi smrtni ishod, naročito kad je poznato da je riječ o ranijem psihijatrijskom pacijentu, koji je već bio hospitalizovan, a sve pri činjenici da je Evropski sud utvrdio da država može snositi odgovornost ne samo za neposredne propuste, već i za sistemske i organizacione nedostatke koji dovode do odsustva efikasne i dostupne zaštite”.

Ombudsman konstatuje da interna Komisija za kontrolu kvaliteta stručnog rada, koja je zaključila da je pacijent liječen u skladu sa medicinskim protokolima, nije ni nezavisna ni nepristrasna, jer je formirana od organa koji je sam odgovoran za organizaciju rada i sistem dežurstava i pripravnosti i činili su je zaposleni u tom organu.

Tvrdi da ni komisija Ministarstva zdravlja za vanrednu eksternu provjeru kvaliteta stručnog rada, koja je navela da su “ispoštovani svi medicinski kriterijumi, odnosno algoritam liječenja osnovne bolesti”, nije u dovoljnoj mjeri razmatrala sistemske okolnosti i organizacione propuste, fokusirajući se na okolnosti liječenja (propisanu terapiju), a ne na dostupnost i kvalitet usluge u trenutku kada je pacijent doveden u bolnicu.

Komisija, prema spisima predmeta, nije obavila razgovor sa članovima porodice, a nisu objektivno i u cjelosti istražene izričito suprotstavljene tvrdnje oko simptoma koje je pacijent ispoljavao prilikom dolaska u bolnicu.

Zaštitnik konstatuje da su obje komisije izostavile činjenice koje po njihovom mišljenju treba uzeti u razmatranje, uključujući i to da tokom cijelog vikenda u bolnici nije bio obezbijeđen ni dežurni ni pripravni psihijatar, odnosno da pacijent nije pregledan ni 27. ni 28. aprila 2024. od psihijatra, iako su mu date injekcije psihijatrijske terapije. Komisije se nisu suštinski osvrnule na telefonsku konsultaciju sa psihijatrom koja nije, niti može biti zamjena za klinički pregled.

Za kadar nisu marili

Zamjenica zaštitnika Mirjana Radović ukazuje da Opšta bolnica u Nikšiću nije postupila po ranije više puta datim preporukama zaštitnika, kao nacionalnog preventivnog mehanizma, da se ojačaju kadrovski kapaciteti Odsjeka za psihijatriju, u skladu sa Aktom o sistematizaciji. Podsjećaju da nedostatak psihijatara u tom trenutku, na koje u izjašnjenju ukazuje bolnica, ne može biti od uticaja na drugačiju ocjenu Zaštitnika, shodno standardima koje je uspostavio Evropski sud za ljudska prava. Taj sud navodi da član 2 Konvencija o ljudskim pravima ne štiti samo od direktnih napada na život, već se odnosi i na smrt uzrokovanu organizacijskim i sistemsim propustima države (Asiya Genc protiv Turske).

I psihijatri sa kojima je razgovarao zaštitnik istakli su da su maksimalno iscrpljeni, ali i da zdravstvena zaštita trpi zbog organizacije menadžmenta bolnice, te da se ne mogu organizovati dežurstva tokom čitavog mjeseca.

Preispitati mišljenje komisije i donijeti smjernice

Ombudsman je preporučio Ministarstvu zdravlja da izvrši hitnu reviziju mreža zdravstvenih ustanova i uspostavi kontinuiranu i adekvatnu prioritetnu mjeru zdravstvene zaštite mentalnog zdravlja građana, shodno Zakonu o zdravstevnoj zaštiti, ali i donese nacionalne smjernice o postupanju u kriznim psihijatrijskim stanjima, koje će obavezivati ustanove da reaguju odmah i stručno.

Neophodno je da se uvede kontinuirano i sistematsko stručno usavršavanje medicinskog osoblja na temu procjene suicidalnog rizika i krizne intervencije.

Ombudsman je preporučio Ministarstvu i da preispita mišljenje Komisije za vanrednu eksternu provjeru kvaliteta stručnog rada u zdravstvenoj ustanovi Opšta bolnica Nikšić, uzevši u obzir nalaze nezavisnog stručnog lica koje je angažovao zaštitnik.

Bolnici je ponovljena ranija preporuka da ojača kadrovske kapacitete Odsjeka za psihijatriju, u skladu sa Aktom o sistematizaciji.

Mišljenje ombudsmana dostavljeno je i Vrhovnom državnom tužilaštvu na upoznavanje.