FOTO: Nikšićki lapidarijum svakodnevno na meti vandala

Za nepune dvije godine uspjeli su da od lapidarijuma stećaka naprave poligon za iživljavanje svojih frustracija, među kojima su i nepoštovanja civilizacijskih tekovina. Tekovina koje su izgradile i po kojima se, ipak i uprkos njima, prepoznaje Nikšić, grad u kojem žive.

Podsjetimo, upis stećaka, kulturnog fenomena karakterističnog za područja Bosne i Hercegovine, Hrvatske, Srbije i Crne Gore, bila je zajednička serijska nominacija četiri države koje su na projektu uspješno sarađivale od 2009. godine. Tada je status mjesta svjetske baštine dobilo 28 lokaliteta sa područja 4 države, od čega tri nekropole stećaka sa područja Crne Gore. Grčko groblje u Plužinama, te Bare Žugica i Grčko groblje na Žabljaku, od tada imaju status UNESCO mjesta svjetske baštine.

Krajem 2014. godine je u Nikšiću otvoren lapidarijum sa oko 40 stećaka. Zahvaljujući građevinskoj firmi Mehanizacija i programat koja je donirala 100 hiljada eura  za izložbeni paviljon stećaka u dvorištu Dvorca kralja Nikole u Nikšiću.

Tako da su na jednom mjestu skupljeni stećci koji su bili rasuti u neposrednom gradskom centru. Riječ je o stećcima koji su svojevremeno bili izmješteni iz gradskog groblja i bili rasuti po okolini, na kojima su izvršeni restauratorski i konzervatorski radovi I koji su postavljeni u ne samo za Nikšić reprezentativni objekat.

Nadležni su tada naglasili da su Crna Gora, Srbija i Bosna i Hercegovina poznate po velikom broju stećaka, koje se kao vrijedna kulturna baština moraju čuvati i zaštiti.
”Akropole stećaka, starih nadgrobnih spomenika iz XIII, XIV i XV vijeka posebno su kulturno bogatstvo koje treba čuvati, a kojih ima u skoro svim djelovima opštine Nikšić. U proteklom periodu stećci su bili ostavljeni na milost i nemilost vremenu i nebrizi, a sada su, uz donaciju,Mehanizacija i programata koji su izveli i radove, ispjeskarili i postavili stećke u izložbeni paviljon koji je urađen uz poštovanje standarda“, rekli su tada nadležni.

Danas je taj lokalitet zatrpan smećem, opušcima, srčom, a steći išarani raznim natpisima među kojima su i navijačke poruke pojedinaca, simpatizera “delija” navijača beogradske “Crvene Zvezde. Mnogi su građani i ranije upozoravali da je taj lokalitet pogodan za okupljanje grupicama jer uveče nije osvijetljen, pa pod okrijljem noći tu se skupljaju grupice vandala koje se opijaju i uništavaju ovo neprocjenjivo kulturno nasljeđe. 

Prema nekim ranijim istraživanjima na teritoriji opštine Nikšić nalazi se više od 1.300 stećaka, a najljepši primjerci su kod crkve Sv. Petra i Pavla, na Moštanici, prostoru prema Grahovu, Velimlju i u Župi.
Stećci, koji su se nekada nalazili ispred crkve Sv. Petra i Pavla, djelo su majstora iz perioda od 13. do kraja 16. vijeka. Njih je početkom šezdesetih godina prošlog vijeka na tom lokalitetu bilo 396, kako je to zabilježio Dimitrije Sergejevski.
„Naučnici se slažu da su stećci sa prostora oko crkve Sv. Petra i Pavla izvandredni spomenici srednjovjekovne umjetnosti i iz tog razloga želimo ih sačuvati i promovisati kao naše kulturno nasljeđe”, istaknuto je tada.
U izložbenom paviljonu su upravo smješteni pomenuti stećci, a predsjednik Opštine zahvalio se tada direktoru firme Mehanizacija i programat Dušanu Đuroviću koji je prepoznao “potrebu očuvanja kulturno-istorijskog nasljeđa i u tu svrhu uložio trud, novac i nadasve volju”.
Tako je to bilo tada, Nikšić je dobio reprezentativan objekat.  Pokazao svoju brigu za kulturno blago. Blago  kojim se ne mogu pohvaliti ni puno veće i razvijenije sredine. Na ponos Crnoj Gori, ali izgleda ne i savremenim neimarima – vandalima, koji ukrašavaju i uljepšavaju sve po svojoj (ne)mjeri.

NIKŠIĆ: Malo je poznato da je odmah nakon oslobođenja Nikšića ovaj grad obišao engleski arheolog Artur Evans i između ostalih podataka pribilježio postojanje monolitnih nadgrobnih ploča. Pavel Apolonovič Rovinski, ruski naučnik i publicista, koji je sa kraćim prekidima boravio u Crnoj Gori od 1879-1907. godine, takođe se interesovao, obilazio i opisivao lokalitete sa stećcima na nikšićkoj teritoriji a u svom radu “Crna Gora u svojoj prošlosti i sadašnjosti” i objavio svoja zapažanja o ovim značajnim starinama. 

Pored Dimitrija Sergejevskog o stećcima u nikšićkom kraju pisao je tokom prve polovine prošlog vijeka istoričar i geograf Svetozar Tomić, jedan od saradnika Jovana Cvijića. O svojim zapažanjima Tomić je 1949. godine objavio rad Piva i Pivljani. O stećcima u nikšićkom kraju i skrećući pažnju na njihovo nestajanje pisali su novije vrijeme Gojko Kilibarda u brojnim tekstovima i Maksim Vujačić u Nikšićkim novinama. 
Kilibarda slikovito piše o prvim počecima zaštite stećaka u Nikšiću navodeći da se Državnom arhivu na Cetinju mogu naći dokumenta kako su plemenski kapetani preduzimali mjere zaštite stećaka. Jedna prijava se odnosi na slučaj u Gornjem Polju kod Grahova, kada je neki majstor upotrijebio stećak za gradnju nadgrobnog spomenika vojvodi Jovanu Baćoviću, što se dogodilo na kraju 19. vijeka. 
Najveći doprinos faktografskom pristupu istraživanja i evidentiranju lokaliteta u nikšićkoj opštini dao je istoričar umjetnosti Slobodan Raičević. Raičević je magistrirao odbranom rada “Spomenici u staroj župi Onogošt” a doktorirao sa tezom “Stilska obilježja sakralnog slikarstva Crne Gore u Novom vijeku”. 
Na osnovu ovih radova, uvodom u postojeću dokumentaciju i obilaskom terena na teritoriji opštine Nikšić po svom značaju izdvajaju se sljedeće lokacije: 
Crkva sv. Petra i Pavla podignuta je u centru nekropole stećaka u samom urbanom naselju Nikšića. Iako nema preciznih podataka o vremenu gradnje ove crkve na osnovu njenog živopisa smatra se da ona ne može biti starija od 17. vijeka. Zbog svoje karakteristične arhitekture ova crkva je od 1960. godine registrovana kao kulturno dobro. Nekropola stećaka je pod nazivom „Groblje oko crkve Sv. Petra i Pavla“ još 1950. godine imala status zaštićenog kulturnog dobra i bila upisana u Centralni registar spomenika kulture 1961. godine.

portalanalitika.me