Petina privrede u sivoj zoni: Opštine pod lupom

Analiza je, kako je pojašnjeno, rađena kroz više metodoloških pristupa – od obrade registarske statistike i poređenja ekonomskih i energetskih indikatora, do anketiranja preduzeća i intervjua sa predstavnicima privrede, lokalnih samouprava i civilnog sektora. Takav pristup omogućio je detaljniji uvid u razmjere i karakter sive ekonomije na lokalnom nivou.

“Prema kvantitativnim nalazima zasnovanim na Metodi fizičke potrošnje, odnosno analizi potrošnje električne energije, u 2024. godini nije zabilježen rast sive ekonomije u odnosu na prethodne dvije godine u posmatranim opštinama. U Podgorici i Budvi, ekonomski rast bio je praćen padom potrošnje električne energije, što ukazuje da rast aktivnosti nije bio zasnovan na neformalnom poslovanju. Sličan trend uočen je i u Bijelom Polju, gdje je zabilježen rast bruto dodate vrijednosti uz stagnaciju potrošnje struje, što takođe sugeriše stabilnost formalnog sektora”, ističe se u Informaciji.

Ipak, istraživanje ukazuje na određene izazove u sjevernom regionu. Razlike između administrativnih podataka i rezultata Ankete o radnoj snazi mogu upućivati na prisustvo neformalne zaposlenosti, što zahtijeva dodatna i detaljnija istraživanja.

“Rezultati anketnog istraživanja među privrednicima pokazuju da se procijenjeni udio sive ekonomije kreće oko 21,1 odsto u Podgorici i 20,3 odsto u Budvi. Za Bijelo Polje procjena nije mogla biti pouzdano utvrđena zbog nedovoljnog broja prikupljenih odgovora. Privrednici u velikoj mjeri prepoznaju neformalnu konkurenciju kao ozbiljan problem, navodeći da siva ekonomija negativno utiče na prihode i fer tržišnu utakmicu”, stoji u Informaciji.

Posebno je istaknuto da se dio prometa u pojedinim djelatnostima i dalje odvija gotovinski i djelimično neprijavljeno.

“Većina ispitanika ocjenjuje da se poslovni uslovi nijesu značajno mijenjali, ali kao ključne izazove navode inflaciju i fiskalna opterećenja, naročito porez na dodatu vrijednost. Administrativne barijere i lokalne takse takođe se prepoznaju kao faktori koji podstiču prelazak dijela aktivnosti u sivu zonu”, ističe se u Informaciji.

Nalazi su potvrđeni i kroz kvalitativne intervjue, u kojima su sagovornici dodatno ukazali na strukturne probleme, poput nelojalne konkurencije, visokih troškova rada i nedostatka adekvatne infrastrukture, posebno u manje razvijenim opštinama.

“Zaključak istraživanja je da, iako u posmatranim opštinama nije došlo do rasta sive ekonomije, njen nivo od oko 20 odsto i dalje predstavlja ozbiljan izazov, naročito u sjevernom regionu. Kao glavne preporuke ističu se jačanje institucionalne predvidljivosti, smanjenje administrativnih i fiskalnih opterećenja, unapređenje inspekcijskog nadzora, kao i razvoj obrazovnih programa za profesionalnu prekvalifikaciju radne snage”, naglašeno je u Informaciji.

Vladi je predloženo je da zaduži nadležne organe da pripreme konkretne mjere za unapređenje poslovnog ambijenta, smanjenje sive ekonomije i jačanje tržišta rada, uz poseban fokus na sjever zemlje.