FOTO: Gornje Polje oaza prirodnih fenomena

To je vrtača koja naizmjenično funkcioniše i kao vrelo i kao ponor, a osim postavljenih klupa i table za zabranjeno bacanje smeća, ovaj vir stoji totalno neiskorišćen u naučne svrhe, pa i u turizmu.

Ovaj prirodni fenomen, stručno nazvan estavela nalazi se u sjevernom dijelu Nikšićkog polja, kod Vidrovana, a osim što su ga prije dvije godine proglasili za Spomenik prirode, ovo mjesto je totalno zapostavljeno. 

Funkcioniše tako što u jedno doba godine radi kao izvor, to jest od novembra do maja, a u drugo kao ponor, odnosno od jula do novembra. U periodu kad radi kao izvor javlja se još jedna pojava fenomena “pucanje” vira, jer pri naglom nadolasku podzemnih voda u grotlu dolazi do potmule tutnjave, poslije čega nastaje oslobađanje sabijenog vazduha u podzemnim kanalima uz snažan pucanj. Tada voda izbacuje veliku količinu sitnog pijeska krem boje. 

Dovoljno je samo reći da nigdje u Evropi nema da se na tako maloj udaljenosti nalazi estavela tolikih dimenzija kao što je slučaj u ovom dijelu Nikšića. Međutim, za zapostavljenost svega navedenog, kaže predsjednik Ekološkog pokreta OZON Aleksandar Perović, ne treba kriviti građane, već sistem a naročito obrazovni. 

“Mislim da većina Nikšićana nije posjetilo Gornjepoljski vir, a sumnjam da samo manji procenat zna o čemu se zapravo radi. Obrazovni sistem nije prepoznao taj vrijedni prirodni fenomen, a ni iskoristio njegov potencijal u segmentu terenske nastave. Tu naročito mislim na učenike osnovnih i srednjih škola iz Crne Gore. Nažalost, Gornjepoljski vir, odnosno njegov potencijal za naučni turizam, nije prepoznala ni Nacionalna turistička organizacija, niti opština Nikšić, pa ni Univerzitet Crne Gore, što je zaista šteta, jer sam siguran da bi najveća estavela na Balkanu bila zanimljiva za prije svega studente geografije iz cijelog regiona”, smatra on. 

Perović je bio među onima koji su i radili stručnu studiju za ovaj prirodni fenomen, pa onim što je dobro smatra odluku lokalnog parlamenta da ga stave pod zaštitu i proglase Spomenikom prirode. 

“Mada i tu je trebalo da prođe nedopustivo mnogo vremena, pa se nadam da će se sada smanjiti opasnost od različitih nekontrolisanih zahvata neodgovornih pojedinaca, koji su u jednom momentu ugrozili Gorrnjepoljski vir, to jest njegovu prirodnu funkciju. Da je recimo jedan ovakav fenomen na prostoru neke opštine u Norveškoj, siguran sam da bi svaki građanin ne samo znao sve detalje, već i bio pravi turistički vodič svojim gostima i da bi cijela zajednica imala koristi od pravilne valorizacije. Nikšić nije u Norveškoj, već u još ljepšoj zemlji koja je uz to Ustavom deklarisana i kao ekološka država, pa je zato i još veća šteta što se Gornjepoljskom viru ne daje zaslužen značaj”, konstatuje on.

U studiji se navodi da su otvori estavele u vezi sa više podzemnih kanala, od kojih jedni odvode naviše, u polja veće apsolutne visine, a drugi naniže, u doline ili niža polja. Pri jakim i dugotrajnim kišama, voda ne može dovoljno brzo da otiče kroz podzemne kanale, penje se i gornji otvori takvih kanala biće vrela. Kad priticanje vode sa površine oslabi, isprazne se podzemni kanali i isti otvor kanala na površini funkcioniše kao ponor. Najnovijim mjerenjima Hidrometerološkog zavoda Crne Gore, ovdje je utvrđena dubina od 72 metara.

Još jedno čudo – Vidov potok

Takođe, nedaleko od vira nalazi se još jedno prirodno čudo- Vidov potok u selu Rastovac, a njegov stručni naziv je mukavica ili potajnica. I on predstavlja vrlo rijetku hidrolosku pojavu, pa od novembra do maja iz grotla potajniice izviru maksimalne količine vode, a najviša izdašnost je 260 litara u sekundi. U tom periodu voda neprekidno ističe iz grotla, a plitka udolinica je ujezerena. Kada potajnica radi nivo vode u jezercu narasta i za 30 entimetara, a koritom Vidov Potoka otiče 80 do 360 litara u sekundi. 

Danas je Vidov potok okovan željeznim rešetkama, a tablu na kojoj je ispisano njegovo ime više niko ne doživljava kao putokaz za turiste već kao autobusko stajalište.

Izvor: CdM