Bibliotekar preporučuje – “Majka hrabrost i njena djeca”

Sin fabrikanta hartije odvaja se od klase kojoj je po rođenju pripadao, i okreće se “malim ljudima”. Prve drame koje je pisao kao student, prožima revolucionarni naboj, po čemu će i kasnije biti prepoznat, posebno nakon prihvatanja marksizma. Od 1933. godine prinuđen je da emigrira, putuje u Prag, Beč, Cirih, Pariz, potom odlazi u Dansku i Finsku, da bi se konačno doselio u Kaliforniju. Nakon 15 godina emigracije, zbog prisutnog antikomunističkog raspoloženja 1947. godine napušta SAD, a 1949. nastanjuje se u Berlinu. Ubrzo osniva čuveni Berlinski ansambl, koji će mu donijeti svjetsku slavu. Napisao je više od 40 drama, a neke od njih su: “Bal”, “Doboši u noći” (za koju dobija važnu Klajstovu nagradu), “U džungli gradova”. “Čovjek je čovjek”, “Opera za tri groša”, “Majka hrabrost i njena djeca”, “Život Galileja”, “Dobri stvor iz Sečuana”, “Kavkavski krug kredom”, i “Zadrživi uspon Artura Uija”.

Bio je kompletna pozorišna ličnost: reditelj, teoretičar, stajao je i na čelu glumačke trupe. Kasnije će se otkriti i značaj Brehta kao liričara. Umro je 14. avgusta 1956. godine u 58. godini života, u Berlinu. Naknadno će se utvrditi da je preminuo od posljedica bolesti koje je prelažao u djetinjstvu.

Brehtov pojam epskog teatra je antiaristotelovski, i po mnogim elementima suprotstavljen tradiciji. Gledalac takvog teatra umjesto da prigrli iluziju, treba da nauči da posmatra, umjesto da se identifikuje sa junacima, treba da kritički sudi i da se distancira. Nasuprot sažaljenju i očekivanoj katarzi, gledalac se oslanja na sopstveni razum, daje prednost odluci u odnosu na doživljaj. Njegova teorija pozorišta izazvala je brojne reakcije: na prigovore da na taj način suspenduje emocije, Breht je odgovarao da “emocije nas gone da od razuma trazimo krajnje napore”. Ovakva koncepcija ukazuje na bliskost života i pozorišta, pa je od gledalaca i traženo da predstavu dovrše u životu. Za razumijevanje epskog teatra ključan je efekat otuđenja − da poznato bude i spoznato moguće je na način da se prirodno učini neprirodnim, i obično neobičnim. Svrha umjetnosti je da šokira, uznemiri. I glumac se distancira od svog lika, a svijest o tome treba da predoči gledaocima. Breht je često upotrebljavao songove, a u njegovim dramama prisutna je i moderna muzika i filmska montaža. Osim toga, mijenjao  je svoju koncepciju, drami nije pristupao sa gotovim rješenjima, već ga je praksa vodila novih formulacijama. Uprkos potenciranoj političkoj i moralnoj ozbiljnosti, shvatao je dramu i kao igru, ističući i njenu estetsku slobodu. Smatrao je da “umjetnost autonomna oblast, iako nije nipošto autarhična”.

“Majka hrabrost i njena djeca” pripada vrhu Brehtovog dramskog djela, ujedno je to i njegova najigranija drama do danas. Pisana je početkom Drugog svjetskog rata, kada Breht pokušava da pošalje snažnu poruku, pružajući otpor ratu i nasilju. Riječ je o drami sa istorijskom pozadinom, radnja se odigrava u drugoj polovini 17. vijeka. No ova “hronika iz tridesetogodišnjeg rata” govori o savremenom  dobu, o Hitlerovoj Njemačkoj. Kao u mnogim drugim dramama sa različitom istorijskom tematikom, Breht je zapravo pisao istoriju njemačkog naroda, ali i upozoravao na tadašnje burne događaje u cijeloj Evropi. Istorijske ličnosti, poput švedskog kralja Gustava Adolfa, samo su pomenute, naglasak je na običnim likovima poput kuvara, vojnog sveštenika, vojne bludnice, i Majke Hrabrost i njene troje djece. Ana Firling, poznata kao Majka Hraborost, nosilac je radnje: u njoj je prikazana sudbina malog čovjeka zatečenog ratnim dešavanjima. Ona je proizvod sistema, u kome malograđanin nije u stanju da shvati klasne odnose. Uočljiv je raskorak između želje i stvarnosti, na čemu Breht posebno insistira. Jer istrajavanje Majke Hrabrost u ratu, njena posvećenost sitnoj trgovini vodi je u propast, nemoguće da je sačuva svoju djecu i da istovremeno zaradi putujući. Ona gubi svoja dva sina, zatim i  kćer, ali ništa od toga je ne zaustavlja da prestane da putuje svojim kolima i trguje tokom rata, koji nikada ne staje. Ana Firling je nježna majka, ali i “hijena bojnih polja”, izrazito snalažljiva. Paradoks je u tome da rat omogućava razvoj vrlina, a iste te vrline prouzrukuju propast.

Odlomak

“Mislim da će nam ga osloboditi. Hvala bogu što su potkupljivi. Nijesu vukovi, nego ljudi, pa su halapljivi na novac. Potkupljivost je za ljude isto što za dobrog boga milosrđe. Potkupljivost nam je jedini izlaz, Otkad je potkupljivosti postoji i blagih presuda, pa i nedužni može dobro da prođe pred sudom.“ 

Ukoliko želite da uronite u divni svijet literature i pronađete djela velikih svjetskih klasika, kao i djela na psihološke, kriminalističke, ljubavne, avanturističke teme, i ako vam je potrebna stručna literatura, JU Narodna biblioteka “Njegoš” i NVO Društvo prijatelja biblioteke “Njegoš” vas pozivaju da se učlanite u Biblioteku “Njegoš”. Jedna poslovica kaže da: Dobru knjigu čini dobar čitalac, zato vas željno očekujemo. 

Ivan Lješković