Muzička škola “Dara Čokorilo”: Veče posvećeno Zoltanu Kodaju

Zoltan Kodaj je bio renomirani mađarski kompozitor, etnomuzikolog i pedagog poznat po svojim inovativnim muzičkim nastavnim metodama.
Istaknuta figura u mađarskom muzičkom svijetu, Zoltan Kodaj, je najbolje zapamćen kao kompozitor, etnomuzikolog i pedagog. Zajedno sa svojim sunarodnikom i prijateljem, Bartokom, on je začeo integraciju folk muzike i podigao međunarodni status mađarske muzike kroz plesove i folk pjesme. Popularizovao je folk muziku među Mađarima, koji su je objeručke prihvatili, uprkos kritikama da je ”nekulturna” i ”neprefinjena”. Za razliku od svog prijatelja Bartoka, zadržao je konstantan kontakt s ljudima. Njegov autoritet muzičkog pedagoga jednak je autoritetu kompozitora. Upravo su njegove inovativne pedagoške tehnike inspirisale njegove saradnike da razviju takozvani Kodaj metod, koji je koristio prirodni talenat kod djece. Čak i danas, ova metoda se u velikoj mjeri koristi kod učenja osnova muzike. On je takođe komponovao veliki broj horskih vježbi, koje su namjenjene isključivo pjevačima amaterima, kako bi usavršili svoje tehnike. Njegov doprinos, kako mađarskoj muzici, tako i muzici uopšte, je toliko veliki da će trajati sve dok ljudi budu voljeli da pjevaju.
Zoltan Kodaj rođen je u Keškemetu 16. decembra 1882. od roditelja Frigisa i Pauline Kodaj. Njegovi roditelji su bili muzičari amateri. Njegov otac je svirao violinu, a majka klavir. Iako je poticao iz muzičke porodice, Kodajeva početna interesovanja bila su usmjerena ka književnosti. Budući da je njegov otac radio kao službenik željeznice, njegova porodica se često selila. Od 1884. do 1891. živjeli su u Galanti, a potom su se preselili u Nagišombat, gdje je Zoltan uzimao časove violine, klavira, viole i violončela, pjevao u crkvenom horu, gdje se i upoznao sa značajem horskog pjevanja.

Rana Zoltanova izloženost njemačkim klasicima zamjenjena je prodornim zanimanjem za folklorno nasleđe Mađarske. Kada je imao 15 godina, 1897. godine, izveo je debitantsku kompoziciju u škoslkom orkestru. Nakon što je maturirao 1900. godine, započeo je studije na univerzitetu u Budimpešti, gdje je studirao germansku i mađarsku književnost. Međutim, zov muzike je bio toliko jak da je upisao Muzičku akademiju Franc List u Budimpešti, gdje je učio kompoziciju kod Hansa Keslera. Studije kompozicije su se pokazale kao veoma plodne za Kodaja, pa je stekao diplomu na ovom polju 1904. godine. Svoju drugu diplomu iz muzičkog obrazovanja je dobio 1905. godine. Upravo u ovom periodu je upoznao svog kolegu i prijatelja, kompozitora Belu Bartoka, koga je uzeo pod svoje krilo i uveo ga u neke od tehnika, koje uključuju i kolekciju folk pjesama. Ova dva studenta razvila su interesovanje za mađarsku folk muziku. Ovo zanimanje je predstavljalo dio pokreta u Mađarskoj, pokreta koji je nastao u želji da se otkrije istinska kultura zemlje koja je bila pod njemačkom dominacijom više od 100 godina, a gorjela je u srcima Mađara. Kodaj i Bartok su znali da ono što se smatralo mađarskom folk muzikom, je zapravo bila vrsta ciganske muzike, komercijalne popularne muzike koju su izvodili Romi u kafićima i pozorištima.
On je ozbiljno proučavao narodne priče koje su Zoltanu predstavljale centralnu figuru na polju etnomuzikologije. Zoltan je zajedno sa Bartokom 1905. godine posjetio udaljena sela kako bi sakupljao pjesme i snimao ih. Napisao je 1906. godine tezu o mađarskoj folk pjesmi. Bartok i Kodaj su tokom cijelog života podržavali jedan drugog i bili prijatelji. Doktorska diploma, koju je stekao 1906. godine predstavljala je krunu njegove akademske karijere, posvećene strukturalnoj analizi mađarske folk muzike, nakon čega je studije nastavio u Parizu, gdje je bio izložen velikom uticaju muzike Kloda Debisija i Bramsa. U Budimpeštu se vratio 1907. godine, gdje je i postao profesor na muzičkoj akademiji. Međutim, on je nastavio svoju ekspediciju prikupljanja folklora kroz cijeli prvi svjetski rat. Tokom ovog perioda mnogo je komponovao, između ostalog za gudačke kvartete, sonate za violočnelo i klavir itd. Sva ova djela bila su originalna i formom i sadržinom, i predstavljala su savršenu sintezu moderne tradicije i sofisticiranog majstorstva zapadnoevropskog stila muzike, uključujući klasicizam, pozni romantizam i impresionizam. Ova djela su bila odraz njegovog dubokog poznavanja i poštovanja folk muzike Mađarske, Slovačke, Bugarske, Albanije i drugih zemanja Istočne Evrope. Izbijanje Prvog svjetskog rata i geografske promjene koje su uslijedile, stajale su kao prepreka njegovom javnom uspjehu.

Kodaj i Bartok su 1910. godine priređivali koncerte zajedno sa mladim muzičarima. Iako su njihovi napori često bili kritikovani, datumi ovih koncerata se i danas slave kao datumi rođenja mađarske muzike. Upravo u ovom periodu je Kodaj oženio Emu Sandor, koja je bila nadarena muzičarka i prevodilac, a bila je gotovo 20 godina starija od Kodaja. Budući da su
Kodaj i Bela Bartok izbacili iz fokusa evropsku muzičku kulturu i stavili naglasak na mađarsku muzičku tradiciju, koju su glorifikovali, njihova djela nijesu bila odmah prihvaćena od strane vlasti, koja je ovu vrstu muzike etiketirala kao ”neprefinjenu” i ”nekulturnu”. Ovo ga nije spriječilo da uključi aktuelne folk melodije u mnoge od svojih kompozicija. Između 1921. i 1937. godine, Kodaj i Bartok su objavili dvije značajne knjige na temu mađarske folk muzike, čiji kvalitet je učinio da ih kritičari napokon priznaju, što je dovelo do toga da ove knjige budu priznate širom svijeta na polju etnomuzikologije.
Nije imao mnogo uspjeha sve do 1923. kada je izašlo njegovo djelo ” Psalmus Hungaricus ”, koje se izvodilo na proslavi 50 godina od ujedinjena Budima i Pešte. Budući da je ovo djelo doživjelo veliki uspjeh, on je proputovao cijelu Evropu, dirigujući muzičkim performansima. Ovo djelo je bazirano na mađarskim melodijama i smješteno u 20. vijeku. Njegova muzika podsjećala je na Bartokovu. Djelo koje ga je uzdiglo do slave je ” Hari Janoš ”, opera bazirana na folku. On je bio zainteresovan i za polje muzičkog obrazovanja, napisavši veliki broj radova vezanih za nastavne tehnike, a pisao je i za djecu. Radio je na dugoročnom projektu koji je trebalo da unaprijedi nastavu muzike u nižim i srednjim školama, što je dovelo do objavljivanja velikog broja knjiga koje će izvršiti ogroman uticaj na muzičko obrazovanje, kako u samoj zemlji tako i van nje. Ove tehnike, koje su razvijene 1940. godine, postale su baza za ono što će kasnije biti prepoznatljivo kao ” Kodajev metod ”. Zoltan je ostao u Budimpešti tokom Drugog svjetskog rata, a 1942. godine prestao je da radi kao profesor, kada mu je bilo 60 godina. Tokom ovog perioda imao je turneje po Engleskoj, Americi i Sovjetskom Savezu. Dobitnik je mnogih nagrada i priznanja, a posljednje godine su bile veoma uspješne za njega, budući da je imao status nacionalnog heroja u svojoj državi.Zoltan Kodaj je 1945. godine postao predsjednik Mađarskog umjetničkog savjeta, a 1962. je dobio orden Narodne republike. Između ostalog, bio je i predsjednik Internacionalnog savjeta folk muzike i Internacionalnog udruženja za muzičko obrazovanje. Umro je u Budimpešti 1967. godine kao jedna od najznačajnijih figura mađarske umjetnosti.

Bio je ključna figura na polju muzičke edukacije. Vjerovao je da muzika pripada svima, a da bi se postigao viši nivo muzičkog razumijevanja, muzičko obučavanje mora biti razvijeno u okviru školskih sistema. Svoje vrijeme je posvetio muzičkom obrazovanju, naročito unapređenju muzičkog obrazovanja mađarske djece. Pošto su narodne pjesme najdostupnije ljudima, on je sugerisao da one budu početna tačka muzičkog obrazovanja. Napisao je veliki broj eseja, koji su predstavljali podršku muzičkom obrazovanju, a njegove kompozicije su korištene i kao materijali za program muzičkog obrazovanja u školama. Cijeli svoj život Kodaj je posvetio približavanju muzike ljudima i bio je aktivni reformator načina na koji se muzika izučava u školama.

”Kodajev metod” muzičkog obrazovanja u školama se razvio sredinom 20. vijeka u Mađarskoj. On je vodio do velikog napretka muzičke edukacije širom svijeta.
Dobitnik je Ordena za zasluge od strane Vlade Mađarske, 1942. Osnovan je gudački kvarteta pod nazivom ”Kodaj kvartet”, u čast Zoltana Kodaja, 1966.

Organizator je Muzička škola „Dara Čokorilo“ Nikšić.

Ulaz je slobodan.