Nikšić kroz istoriju: Narodno pozorište

Oslobođenjem i izgradnjom nove varoši počinje da se piše jedna nova istorija urbanog Nikšića koja se u potpunosti poklapala sa počecima pozorišnog života u gradu pod Trebjesom. Slobodno se moće reći da je Nikšić krajem XIX vijeka zajedno sa Cetinjem bio zamajac kulturnog preporoda Crne Gore. Uporedo sa razvojem privrede i zanatstva velika pažnja posvećena je i razvoju kulture pa su tako osnivane i kulturno-prosvjetne ustanove i društva, a među njima i društvo nikšićke čitaonice odakle je i krenula ideja o osnivanju nikšićkog pozorišta. Pozorišni život s kraja XIX i početkom XX vijeka odlikovao se amaterizmom i on se uglavnom odvijao u sklopu ugostiteljskih objekata.

Prvi svjetski rat je prekinuo pozorišni život u Nikšiću, jer je većina glumaca otišla na front. Početkom 1919. godine osniva se društvo „Dobrica Milutinović“, po glumcu koji je iz pečalbarstva pomagao pozorišni život u Nikšiću a godinu dana kasnije u gimnaziji osniva se i društvo „Budućnost“. Taj entuzijazam prije svega mladih ljudi da se razvija pozorišni život u Nikšiću prepoznali su i ugledni ljudi Nikšića pa se tako pokrenula inicijativa za izgradnju doma zanatlijsko-radničkog udruženja u Hercegovačkoj ulici (današnja ulica Narodnih heroja) koji je završen 1925. godine.

Sam dom je podignut dobrovoljnim radom radnika i zanatlija, kao i prilozima građana i stanovništva iz okolnih sela koji su poklonili veliki dio građevinskog materijala. Nije izostala ni pomoć od iseljenika a na samom domu radilo se bukvalno danonoćno. U domu je izgrađena sala sa pozornicom, koja je imala 430 sjedišta u parteru, ložama i na galeriji. Dramska sekcija Zanatlijsko-radničkog udruženja sa oko 30 amatera osnovana je iste te godine i njome je rukovodio Mihailo Kovačević, poznati dramski umjetnik i direktor drame Novosadskog pozorišta. Krajem avgusta 1925. godine prilikom svečanog otvaranja doma izvedena je drama Laze Kostića „Maksim Crnojević“ a Stojan Kovačević, urednik „Slobodne misli“, je tom prilikom govorio o razvoju i značaju pozorišne umjetnosti.

Nova zgrada sa udobnom salom zamijenila je pozornice u kafanama i dala je veliki doprinos kulturnom i društvenom preporodu međuratnog Nikšića. Interesantno je napomenuti da je u septembru mjesecu, u ovoj zgradi na ručku bio i kralj Aleksandar a sve u sklopu svoje posjete Crnoj Gori a glavni povod je bio obnavljanje kapele na Lovćenu. Tog 19.09.1925. godine kralj je iz manastira Ostrog, gdje je prenoćio, iskoristio priliku da posjeti i Nikšić. Sama posjeta uključivala je prolazak pored gimnazije (dvorac) gdje su ga gimnazijalci na stepenicama dočekali sa himnom da bi nakon toga posjetio crkvu i prošetao gradom sve do same zgrade pozorište. U samoj zgradi je tim povodom organizovan ručak, kojem je prisustvovalo 40 delegata opština sreza nikšićkog i predstavnika državnih nadleštva, nakon čega se kralj Aleksandar sa svojom pratnjom uputio za Šavnik. Inače, pred samim zanatlijskim domom kralja i kraljicu dočekali su članovi i predsjednik zanatlijsko-radničkog udruženja kao i Luka Drašković, koji je pozdravio kraljevski par u ime društva i varoši Nikšića. Novinar „Politike“ je između ostalog zabilježio i to da je kralj tokom ručka održao i sledeću zdravicu: „U ovom drevnom i ponosnom kraju podižem čašu za zdravlje njegovih junačkih plemena, kojima želim svako dobro i napredak“.

Pozorišni život je u Nikšiću je izgradnjom ovog doma i ovako jedne lijepe sale dobio je na kvalitetu pa je tako 26. februara 1928. godine osnovano i gradsko pozorište koje je radilo sve do 7. novembra 1938. godine kada je obustavilo svoj rad. Svu imovinu poklonilo je „Zahumlju“, koje je u novu zgradu uselilo 1930. godine. Gašenje gradskog pozorišta za Nikšić je bio nenadoknadiv gubitak, jer je ono za deset godina rada, iako na amaterskoj osnovi, imalo ustaljen repertoar djela izuzetne dramske i literarne vrijednosti.

Nakon završetka Drugog svjetskog rata, u Nikšiću je radilo KUD „Radoje Dakić“, u okviru koga je bila i dramska sekcija. Odlukom Narodnog odbora 15. marta 1949. godine osnovano je Narodno pozorište u Nikšiću. Za upravnika je imenovan Veljko Šakotić, a za sekretara glumac Veljko Mandić. Svečano otvaranje pozorišta upriličeno je sa predstavom „Nemirna starost“ od Rahmanjinova, 4. juna 1949. godine. Narodno pozorište, je sve do potpunog gašenja 1965. godine imalo 116 premijera svih žanrova poznate domaće i svjetske dramaturgije. Pozorište u Nikšiću ostaće upamćeno i po tome što je za šesnaest godina svog posleratnog rada okupljalo poznata imena jugoslovenskog glumišta, a istovremeno je iznjedrilo plejadu filmskih i pozorišnih stvaralaca, koji su svojim opusom obilježili domaću i inostranu filmsku produkciju.

Ogroman entuzijazam i energija koju su u svom radu ispoljavali pozorišni pregaoci iz Nikšića šezdesetih godina XX vijeka bili su ugroženi brojnim finansijskim nevoljama, nedovoljnom brigom i sluhom odgovornih ljudi i nizom drugih problema, što je dovelo do tihog gašenja Narodnog pozorišta u gradu koji je imao blistavu pozorišnu tradiciju. Zvanična odluka o tome donijeta je 1965. godine na junskom zasijedanju Skupštine opštine, kada je izglasana odluka o ukidanju, odnosno prestanku rada nikšićkog pozorišta. Vrijedan inventar koji je posjedovala ta kulturna institucija bio je predat na čuvanje Radničkom univerzitetu. Bogati pozorišni fundus brojao je tom prilikom kulise za prikazivanje 20 scenskih djela, nekoliko garnitura stilskog namještaja, mnogobrojne i raznovrsne kostime iz raznih epoha, raznovrstan stolarski, krojački i elektro alat. Demontirane su i 24 lijepo uređene lože. Danas su ostala samo sjećanja na pozorišnu zgradu koje više nema.

Boško Roganović