IJZ o HPV vakcini: Obuhvat u Nikšiću ispod prosjeka, ne smije se dozvoliti da djeca propuste priliku da budu zaštićena

Kako su podsjetili, program HPV vakcinacije u Crnoj Gori započeo je od 26. septembra 2022. godine.

“Prije toga, krajem 2021. i tokom 2022. godine kontinuirano je sprovođen cijeli niz aktivnosti na što boljoj pripremi i što uspješnijem sprovođenju ovog Programa. Takođe, jasno je naglašeno da je ovo samo početak jednog procesa, koga čekaju dalja unaprijeđenja uključujući vakcinaciju sustizanja djevojčica starijih uzrasta, ojačavanje programa uključenjem šire društvene zajednice, stalnim prisustvom u medijiskom prostoru stručnjaka iz ove oblasti, dostupnošću edukativnih materijala…”, objasnili su oni.

Široka rasprostranjenost HPV infekcija

HPV vakcinacija je, kako naglašavaju, primarno predviđena za djevojčice uzrasta od 9 do 14 godina, pri čemu je imunološki odgovor bolji što se vakcina da ranije, a sprovođenje vakcinacije efikasnije, ako se vakcina veže za rutinske odlaske kod pedijatra (sistematski pregledi u IV razredu osnovne škole) i generalno u uzrastima gdje djeca češće posjećuju pedijatra i gdje roditelji sa pedijatrima imaju više kontakta i bolju povezanost.

“HPV infekcije su široko rasporostranjene i u cijelom svijetu najveća učestalost HPV infekcija je u uzrasnoj grupi od 15 do 25 godina, zato je vakcinu dobro dati što ranije – jer osim što je imunološki odgovor najbolji u uzrastu 9-13 godina, dodatni razlog je – da bi se prije ulaska u period kada poraste učestalost HPV infekcija ušlo sa što većim nivoom zaštite”, istakli su oni.

Nakon što se dobije HPV infekcija, kako objašnjavaju iz IJZ, kod određenog broja inficiranih, nažalost, pređe u dugotrajnu-perzistentnu.

“Nakon toga nekada prođu jedna ili više decenija dok se razvije rak grlića materice. Drugim riječima, često su žene kojima se dijagnostikuje rak u tridesetim godinama, HPV infekciju koja je do njega dovela dobile 10 ili 20 godina prije toga…”, navode iz IJZ.

Evo kako je u razvijenim zemljama

Vakcina je, podsjećaju iz Instituta, u upotrebi u preko 100 država svijeta, svake godine je sve veći broj država koje je uvode u redovne kalendare vakcinacije. Države koje je još nisu uvele, kako objašnjavaju iz IJZ, najčešće to nisu učinile zbog visoke cijene vakcine zbog koje ne mogu da je priušte svojoj populaciji.

“Australija ima jedan od najboljih Programa kontrole raka grlića materice i u okviru njega jedan od najboljih programa HPV vakcinacije u svijetu koji se sprovodi već 15 godina, sa izuzetno visokim obuhvatima vakcinisane djece u svakoj generaciji od kada je uvedena vakcina i sa izuzetnim rezultatima u smanjenju učestalosti genitalnih bradavica i premalignih promjena (promjena na sluznici grlića materice koje prethode raku).

U državama poput Švedske, Danske, Norveške, Portugala, Španije, Danske, Engleske, Škotske… gdje su obuhvati vakcinacijom i preko 85 odsto godinama unazad, već su vidljivi izuzetni rezultati u prevenciji genitalnih bradavica, prevenciji premalignih promjena na grliću materice i smanjenju učestalost invazivnog raka kod vakcinisanih u odnosu na nevakcinisane, posebno kod onih koji su vakcinisani u ranom uzrastu”, navode iz IJZ.

Bezbjednost i neželjena dejstva

HPV vakcina je, naglašavaju oni, jedan od najtemeljnije ispitanih ljekova uopšte i jedna od najbezbjednijih vakcina.

“Do kraja 2020. godine u svijetu je dato preko 270.000.000 doza vakcina protiv HPV infekcija. Od ozbiljnih neželjenih događaja koji su povezani sa upotrebom vakcine detektovana je jedino anafilaktička alergijska reakcija sa učestalošću 1,7 na milion datih doza ove vakcine. To znači da kada bi svi građani Crne Gore primili po jednu dozu ove vakcine, vjerovatnoća ukazuje je da bi se desio jedan slučaj ove reakcije. I kada se desi ovakva veoma rijetka reakcija, obično se desi u prvih 15 minuta od primjene vakcine, pa je zato uvijek važno napomenuti da se bar 15 minuta nakon bilo koje vakcine ostane u zdravstvenoj ustanovi ili u blizini zdravstvenih radnika na vakcinalnom punktu, da bi se pravovremeno moglo reagovati”, govore iz IJZ o neželjenim dejstvima.

Kratkotrajna nesvjestica tj. sinkopa može se, kažu, desiti kako prilikom primanja ove vakcine, tako i prilikom bilo koje druge vakcine, ili bilo kog lijeka koji se daje putem injekcije.

Prema svim dosadašnjim studijama i praćenju, HPV vakcina daje dugotrajnu zaštitu, bez znakova slabljenja zaštite nakon aktivnog praćenja od 10-15 godina (zavisno od studije i od vakcine), kažu oni.

“Sadašnja očekivanja su da će zaštita trajati decenijama. Podsjećamo da je prva HPV vakcina dobila dozvolu za široku upotrebu 2006. godine i da svake godine pristižu novi veoma dobri rezultati u pogledu djelotvornosti i dužine trajanja zaštite. Sve i da se desi da nakon 15 ili 20 godina bude potrebno dati dodatnu dozu vakcine, to kod prethodno vakcinisanih ne bi bio nikakav problem, ali za sada to uopšte nije tema, niti za sada postoje pokazatelji da će to biti potrebno”, kažu iz IJZ.

Objašnjavaju da postoji preko 200 tipova HPV-a, međutim samo su njih 14 visokoonkogeni tj. s visokim potencijalom izazivanja raka. Od 14 visokoonkogenih tipova, sedam tipova je odgovorno za 90 odsto slučajeva raka grlića materice na globalnom nivou i to su tipovi: 16, 18, 31, 33, 45, 52 i 58.

“Od svih ovih sedam visoko onkogenih tipova štiti devetovalentna vakcina (jedina se daje kod nas), što znači da ona pokriva zaštitu za 9 od 10 slučajeva raka grlića materice. Osim od 7 visokorizičnih tipova HPV-a, vakcina pruža zaštitu od dva tipa koja ne izazivaju rak, ali izazivaju genitalne bradavice (kondilomatozne promjene) to su tipovi 6 i 11 koji su odgovorni za 90 odsto svih genitalnih bradavica. Dakle, opseg zaštite devetovalnente vakcine je izuzetno širok i njenom primjenom može se spriječiti 9 od 10 slučajeva raka grlića materice i 9 od 10 slučajeva genitlanih bradavica”, objasnili su iz Instituta za javno zdravlje.

Atmosfera poljuljanog povjerenja, ali…

Uprkos atmosferi poljuljanog povjerenja i uprkos izazovima sa kojima se suočava program imunizacija u Crnoj Gori posljednjih godina, iz Instituta navode da je za dva mjeseca od kada je HPV vakcina dostupna već zaštićeno 900 djevojčica, što je nešto iznad 18 odsto ciljne grupe za koju je vakcinacija predviđena.

“Program vakcinacije za primarnu ciljnu grupu se nastavlja i biće redovan svake godine, a početni rezultati su dobri. Ako bi se tokom prvih 12 mjeseci ostvario obuhvat npr. od oko 30 odsto uz potencijal da svake godine rezultat bude sve bolji, to bi bio dobar početak programa HPV vakcinacije”, kazali su iz IJZ.

Paralelno sa vakcinacijom ciljne grupe, omogućeno je da roditelji djece 10-13 godina iskažu interesovanje i prijave djecu za vakcinaciju. Ovo je vrlo koristan podatak, jer će se za one koji se prijave država potruditi da omogući vakcinaciju, a potom će se raditi samo vakcinacija redovne ciljne grupe (IV razred, 9 godina).

Vakcinacija u Nikšiću ispod prosjeka

Prema podacima njihovih kolega iz Doma zdravlja Nikšić, oko 70 djevojčica primilo je prvu dozu HPV vakcine u Nikšiću do kraja decembra prošle godine.

“Očekujemo još bolje rezultate u ovoj opštini, trenutno je obuhvat u Nikšiću ispod prosjeka na nivou države i značajno niži od trenutnih obuhvata u Podgorici, Beranama, Herceg Novom… Pozivamo širu lokalnu zajednicu da se uključi i pomogne našim kolegama u Nikšiću da prošire svijest o značaju i dobrobiti koje donosi vakcinacija. Poštujemo slobodno informisanje i pravo na mišljenje, ali moramo biti svjesni da djecu ne liječi internet, niti roditelji odluke o zdravlju svoje djece treba da donose na osnovu neprovjerenih informacija sa društvenih mreža. HPV vakcina je tekovina moderne nauke kojom spriječavamo maligne bolesti, ne smije se dozvoliti da djeca u Nikšiću propuste priliku da budu zaštićena zato što neodgovorni pojedinci šireći neistine preko društvenih mreža ili preko drugih kanala komunikacije zbunjuju i plaše roditelje”, apeluju iz IJZ.

Rad se nastavlja

Oni nastavljaju sa kontinuiranim radom, koristeći sve kanale komunikacije. Ipak, najznačajniji su, kako kažu, direktni kontakti roditelja i pedijatara, kao i edukacije zdravstvenih radnika.

Za sada će se, kako kažu, vakcinacija sprovoditi u domovima zdravlja, a ukoliko dobiju adekvatnu podršku od strane Ministarstva prosvjete i ukoliko interesovanje za “catch up” vakcinaciju starije djece bude veliko, razmotriće se i obavljanje vakcinacije u školama.

Za kraj još činjenica o vakcini

„Primarna specifična prevencija, tj. vakcinacija protiv HPV-a je uz kombinovanje sa skrining programom od ključnog značaja u borbi protiv raka grlića materice. HPV vakcina može značajno da pomogne i u prevenciji raka anusa, raka vagine, raka vulve. Takođe, ova vakcina značajno smanjuje učestalost genitalnih bradavica (kondiloma) i ako se primjenjuje kod muškaraca može smanjiti učestalost raka usne duplje i ždrijela, kao i kancera penisa“, navode iz IJZ.

Vakcina je, objašnjavaju, najdjelotvornija i najviše ima smisla u uzrastu 9-13 godina, pri čemu SZO kao primarnu grupu navodi uzrast 9-14 godina.

„Vakcina se najčešće na nivou država (iako ima razlika) daje redovno u jednoj ili dvije uzrasne grupe (u rasponu 9-14 godina), a onda se kroz tzv. “catch up” – programe sustizanja, obuhvataju oni kojima vakcina nije bila dostupna ili iz drugog objektivnog razloga nisu bili vakcinisani, nastojeći da se vakcinacija započne najkasnije prije 15-og rođendana. Nekada, kada ima mogućnosti i interesovanja vakcina se može ponuditi i starijima od 14 godina, ali se mora voditi računa da to ne bude na uštrb skrining programa koji se takođe mora sprovoditi“, kažu oni.

HPV vakcina je, ponavljaju, bezbjedna, djelotvorna i štiti od raka na nekoliko lokalizacija u ljudskom ogranizmu.

„HPV vakcinacija je ulaganje u budućnost naše djece. Bilo kakva negativna priča o HPV vakcinaciji je besmislena i dovodi u opasnost mnogu djecu koja uslijed neinformisanosti, zabluda, straha ili zbunjenosti pojedinih roditelja mogu ostati nezaštićena od raka povezanog sa HPV infekcijama koga možemo spriječiti“, zaključuju iz Instituta za javno zdravlje za portal Onogošt.