Porodica koja je ostavila snažan pečat u razvoju kulture Nikšića

Od njih je, u gradu pod Trebjesom, sve kretalo. Kako bi se još jednom prisjetili čuvene porodice, ali i predstavili prof. dr Dragana Šobajića, muzičkog pisca i prevodioca, JU “Zahumlje” je u okviru tribine “Kultopis” ugostila profesora Šobajića sa kojim je razgovor vodila Kristina Radović, istoričarka umjetnosti i urednica programa u “Zahumlju”.

”Snažan pečat privrednom i kulturno–prosvjetnom razvoju Nikšića na razmeđi 19. i 20. ostavila je porodica Šobajić. Imetak koji su sticali bavljenjem privrednom djelatnošću često su ulagali u razvoj kulture grada. Dva brata Maksim i Boško, potom Simo, Petar, Ilija i Branko Šobajić spadaju u istaknute ličnosti svoga doba, dok su Miloš i Dragan, takođe, na sebi svojstven način obilježili novije doba”, kazala je Radovićeva u uvodnom obraćanju.

Šobajići su, između ostalog, učestvovali u osnivanju Društva nikšićke čitaonice i Pjevačkog društva “Zahumlje”, pokrenuli prvi bioskop u gradu, osnovali Zanatlijsko-radničko udruženje i Pozorišno društvo, prvi tamburaški zbor, a u Zanatlijskom društvu pleh muziku…

”Čini mi se da to što su Maksim i ostali stari Šobajići dali više je značajno po naumu koji su imali nego po realnim rezultatima koji su bili skromni. To su sve bili divni naumi, divne želje, poduhvati koji su bili realizovani, ali su sticajem raznih istorijskih okolnosti ili privremeno nestajali ili tonuli, da bi se opet, posle više decenija, pojavili. Ali ma koliko je to bilo skromno i možda kratkog daha, ipak su Šobajići to prvi počeli”, kazao je prof. dr Dragan Šobajić.

Kako je objasnio, u regionu je postojala matrica nastanka institucija kulture, a te matrice su se držali i Šobajići.

”Prvo su se osnivale čitaonice, kao i u Nikšiću. To su bila okupljanja pismenih ljudi koji su htjeli da nešto više doprinesu duhovnom i kulturnom životu svoje sredine. Posle čitaonice dolazi pozorište, kao najbliži umjetnički izraz našem podneblju, onda se formira hor, a na kraju dolazi orkestar. Ta matrica kulturnog razvoja koja dolazi iz naroda, iz najdubljih slojeva, je takoreći tipična za balkanske prostore. Za razliku od takvog kulturnog razvoja koje ide iz korijena naroda, u zapadnoj Evropi vidimo suprotan proces gdje se sve mahom dešava na dvoru. Širili su kulturu s vrha, iz dvorova i na taj način dobrim dijelom oformili kulturnu fizionomiju dotičnih sredina. Kod nas je sve krenulo iz naroda”, kazao je Šobajić.

”Šobajići su Nikšić smatrali svojim gradom, u njemu su živjeli, iz njega odlazili u svjetske metropole, zatim se vraćali i u njemu nalazili vječna boravišta. Bili su mecene umjetnosti”, istakla je Kristina Radović.

Nažalost, danas je, prema riječima Šobajića, sve više imućnih ljudi, ali sve manje ulažu u umjetnost, a Stanislav Ćano Koprivica je jedan od rijetkih koji je bio pravi mecena umjetnosti.

”Izjednačavaju se sve vrste umjetnosti tako da klasična, umjetnička, da ne kažem ozbiljna muzika, ostaje samo u jednom segmentu. Nezadovoljan sam time jer mi to govori da muzička i sve druge umjetnosti odlaze na margine ljudskog interesovanja, da umjetnost nije više sastavni dio onog klasičnog obrazovanja. Tako recimo, u Đuijevom numeričkom katalogu, koji pokušava da objedini svekoliko ljudsko spisateljstvo, umjetnost, zabava i sport su pod brojem sedam. Svaka čast sportu i zabavi, ali ako se umjetnost u jednom takvom sveobuhvatnom globalnom katalogu izjednačava sa drugim slobodnim aktivnostima kao što su zabava i sport, onda se bojim da se umjetnosti ne piše dobro”, smatra Šobajić.

Organizator tribine je JU “Zahumlje” u saradnji sa Muzičkom školom “Dara Čokorilo”, a u okviru “Septembarskih dana”.

Muzika je stvar duha, duše, ličnih osjećanja

Dr Dragan Šobajić po vokaciji je pijanista. Poslije školovanja u Tel Avivu, Beogradu, Zagrebu i Moskvi nastupao je kao pijanista u gradovima SFR Jugoslavije i SSSR-a, bio je profesor po pozivu na muzičkim akademijama i fakultetima u regionu, profesor je emeritus na Univerzitetu u Bijeljini. Bio je jedan od pokretača Muzičke akademije u Titogradu, na Muzičkoj akademiji na Cetinju pokrenuo je magistarske studije iz metodike nastave klavira, na Muzičkoj akademiji u Istočnom Sarajevu odsjek za klavir i magistarske studije iz metodike nastave klavira. Na Akademiji u Sarajevu pokrenuo je doktorske i magistarske studije iz metodike nastave klavira. Na Fakultetu muzičke umetnosti u Beogradu pokrenuo je predmet Istorija i teorija pijanizma (osnovne studije) i Istorija izvođaštva (specijalističke i doktorske studije).

Objavio je deset knjiga, jedan broj stručnih i naučnih članaka, a preveo je i dvije knjige, dok uskoro treba da izađe i treća.

”I dan danas sebe tražim i vjerovatno ću se tražiti do kraja života. Počeo sam sa pijanističkom karijerom, dugo vremena radio na akademiji u Titogradu, a potom na Cetinju, i onda se postepeno okretao pedagoškoj koja me takođe zanimala, a istovremeno proširivala moj uvid u pozadinu izvođaštva i klavirske pedagogije, da bih u posljednjih 15-20 godina počeo intezivno da pišem knjige iz oblasti muzike, i poslednjih par godina i da prevodim”, kazao je Šobajić kome su uzori bili tri potpuno različita umjetnika, Sergej Rahmanjinov, Glen Guld i Alfred Brendel.

U šali je rekao da je zbog rada na fakultetima bio “primoran” da doktorira i bavi se naučnim radom.

”Htio ne htio ušao sam u naučni pristup muzici, iako me to u prvi mah odbijalo – zašto bismo izučavali našu umjetnost kroz naučnu vizuru. Bio sam ‘primoran’, našao sam i tu zadovoljstva, ali i dalje smatram da je muzika prevashodno stvar duha, duše, ličnih osjećanja koja, ako se na pravi način kultivišu i usmjeravaju, onda daju pravi rezultat. Nauka može da pomogne, ali ne presudno”.

Kako je kazao, pisanje i prevodilaštvo se, u njegovom slučaju, nadopunjuju, jer u “prevođenju shvata šta je dobro napisan tekst koji umije da zainteresuje”, a zatim to primjeni i u autorstvu – da na sličan način priđe čitaocu i zainteresuje ga za temu o kojoj piše.